Op 7 september 2023 veroordeelde de Rechtbank Noord-Nederland[1] een eigenaar van een botenverhuurbedrijf tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van 2 maanden en een taakstaf van 180 uren omdat hij schuldig werd bevonden aan de dood van twee personen die bij hem een motorboot hadden gehuurd. Zij waren overleden als gevolg van het inademen van het gas H2S - waterstofsulfide – in verband met een defecte accu in de boot.
De verhuurder is strafrechtelijk veroordeeld, maar ook in civielrechtelijk opzicht is deze uitspraak van belang, omdat dit aangeeft welke verantwoordelijkheid de verhuurder heeft ten opzichte van een huurder van, in dit geval, een plezierjacht.
Wat was er gebeurd?
Het volgende is er voorgevallen. Vier personen huurde in 2021 een plezierjacht van het merk en type Pedro Solano 33 Kruiser bij een professioneel verhuurbedrijf in Friesland. Op 19 april 2021 werd er door de huurders bij het aan boord brengen van hun spullen een muffige rioollucht geroken. Zij vroegen de verhuurder onderzoek te doen naar de herkomst hiervan. Hij controleerde onder meer de kranen van de afvoeren in de WC, de douche en de wasbak. Ook had hij het accupakket gecontroleerd. Echter, op dat moment kon hij de herkomst van de stank niet vinden. De verhuurder heeft daarna geen informatie gegeven aan de huurders over een mogelijke herkomst of oorzaak en evenmin afspraken gemaakt over hoe verder te handelen tijdens de verhuurperiode.
in de nacht van 20 april 2021 zijn twee huurders overleden die in de achterkajuit lagen te slapen, waaronder zich het accupakket bevond. Het Nederlands Forensisch Instituut (‘NFI’) heeft na toxicologisch onderzoek vastgesteld dat de doodsoorzaak betrof inhalatie van het gas H2S (watersulfide) met zuurstof tekort.
De accu’s en het ventilatiesysteem
Het accupakket onder de achterkajuit bestond uit twee parallel geschakelde gebruiksaccu’s, twee serie geschakelde boegschroefaccu’s en een startaccu. De gebruiksaccu’s en boegschroefaccu’s stonden in een eigen accubak. Het betroffen allen natte (calcium-)loodaccu’s gevuld met vloeibaar elektrolyt. Omdat het bij dergelijke accu’s niet nodig is om de elektrolyt bij te vullen worden deze accu’s aangeboden als ‘onderhoudsvrij’. Na onderzoek bleek dat één van de gebruiksaccu’s – een Varta Dual Purpose van op dat moment zeven jaar oud – defect was.
Op de boot waren geen ventilatievoorzieningen aanwezig waardoor de explosieve en giftige gassen die tijdens het laden van loodaccu’s kunnen ontstaan, niet werden weg geventileerd naar een veilig gebied. De accubakken waarin de gebruiksaccu’s stonden, waren aan de voor- en achterkant voorzien van gaten. Die gaten zijn bedoeld om accukabels door te voeren en ventilatievoorzieningen op aan te sluiten om zo ontstane gassen af te voeren. De accubakken waren aan de achterkant doorverbonden met ribbelslangen. Een van die doorverbindingen hing los en de afvoerribbelslang aan het uiteinde waarmee alle verzamelde gassen zouden kunnen worden afgevoerd, eindigde in de ruimte onder de bedombouw. Daarnaast waren de bij de accubakken behorende deksels niet op de bakken geplaatst. De deksels pasten niet, omdat de accubakken waren vervormd en de gebruiksaccu’s te groot waren voor de bakken waarin ze stonden. Daarmee waren de verschillende onderdelen vereist voor een functionele ventilatievoorziening niet aanwezig of niet correct toegepast. Zoals de loodaccu’s waren geïnstalleerd, stroomden ontstane gassen daardoor direct uit in de ruimte onder het bed en daarmee in de slaapkamer in de achterkajuit.
Bij het laden van loodaccu’s is gasontwikkeling onvermijdelijk. Naast gewone reacties waarbij waterstof en zuurstof ontstaan, kunnen ook nevenreacties plaatsvinden waarbij waterstofsulfide kan ontstaan. Onder normale gebruiksomstandigheden is de kans op gasontwikkeling minimaal. Bij ongunstige gebruiksomstandigheden en tegen het einde van de levensduur van de accu neemt de kans op schade aan de accu toe. Bij het laden van een defecte accu is de kans op gasontwikkeling sterk aanwezig. Om die reden wordt in iedere gebruiksaanwijzing of installatie-instructie van een loodaccu vermeld dat de opstellingsruimte goed geventileerd dient te worden. Waterstofsulfide kan vooral ontstaan bij het sterk overladen van een accu.
Een kajuit op een boot heeft alleen natuurlijke ventilatievoorzieningen in de hoger gelegen delen. Daardoor bestaat het risico dat gassen met een hogere dichtheid dan lucht, zoals waterstofsulfide, in de laaggelegen vertrekken in een boot blijven hangen. Doordat in de boot geen ventilatievoorzieningen aanwezig waren, bestond in combinatie met de defecte gebruiksaccu de mogelijkheid dat waterstofsulfide was opgehoopt in de achterkajuit van de boot. Verder is nog van belang dat een accu van de één op de andere dag defect kan raken, met een dergelijk risico tot gevolg.
Het oordeel van de rechtbank: de verantwoordelijkheid van de verhuurder
De rechtbank oordeelt dat in de hoedanigheid van verhuurder hij zorg moet te dragen voor de veiligheid van de huurders op de boot. Op verhuurder rust in dat kader de plicht ervoor te zorgen dat de boot in een goede staat van onderhoud verkeert. Voornoemde zorgplicht volgt zowel uit het maatschappelijk verkeer als uit de door de verhuurder gehanteerde algemene verhuurvoorwaarden. Huurders moeten erop kunnen vertrouwen dat zij een boot meekrijgen zonder grove (technische) mankementen. Gelet op het feit dat verhuurder een professionele botenverhuurder is, rust op hem vanwege de Garantenstellung een grotere verantwoordelijkheid dan op de gewone mens.
Uit de bewijsmiddelen blijkt dat het vrijkomen van waterstofsulfide aan boord van boot het gevolg is geweest van het laden van een defecte gebruiksaccu. Doordat aan boord geen deugdelijk werkend ventilatiesysteem aanwezig was, kon zich in de slaapkamer van de achterkajuit waterstofsulfide ophopen, als gevolg waarvan de slachtoffers zijn overleden. Gelet op het voorgaande kan worden vastgesteld dat verhuurder niet heeft voldaan aan de verplichting die op hem als verhuurder van de boot rustte om ervoor te zorgen dat de boot bij aanvang van de verhuurperiode in een goede staat van onderhoud verkeerde.
De rechtbank oordeelt in het bijzonder dat de verhuurder nalatig is geweest ten aanzien van het tijdig constateren dat de gebruiksaccu aan vervanging toe was. De accu was al zeven jaar oud en heeft een gemiddelde levensduur van vijf jaar.
Daarnaast oordeelt de rechtbank dat de verhuurder heeft nagelaten om adequaat onderzoek te verrichten naar de vreemde lucht die de huurders roken op de boot. De verhuurder heeft ook aan de rechtbank verklaard dat hij weet dat een dergelijke vreemde geur kon komen door een defecte accu. In mijn optiek moet een professioneel verhuurder van plezierjachten dit ook weten. Hij had dus beter onderzoek moeten doen, bijvoorbeeld door de accu’s door te meten.
Verder verwijt de rechtbank dat de verhuurder geen verdere informatie aan de huurders heeft gegeven over een mogelijke oorzaak van de lucht en evenmin tussentijds navraag heeft gedaan of de lucht nog aanwezig was. Gelet op de omstandigheden dat verhuurder bekend was met het feit dat de huurders een soort rioollucht hadden geroken op de boot, dat de geur van rotte eieren kan wijzen op een defecte accu en de gevaren van een defecte accu, had verhuurder informatie moeten verschaffen en afspraken moeten maken met de huurders nadat zij hem hadden geattendeerd op een vreemde lucht aan boord.
Tot slot is de rechtbank van oordeel dat de verhuurder heeft nagelaten om zorg te dragen voor een deugdelijk werkend ventilatiesysteem aan boord. Blijkens het NFI rapport pasten de accu’s die ten tijde van het ongeluk zijn aangetroffen in de boot, niet in de daarvoor bestemde bakken en zaten de bijbehorende deksels niet op de bakken. Gelet op het essentiële belang van een deugdelijk werkend ventilatiesysteem op een boot, waarvan huurder kennelijk op de hoogte was en mijns inziens ook dient te zijn als professioneel verhuurder, had het op zijn weg gelegen om te controleren of er een ventilatiesysteem aanwezig was en of het ventilatiesysteem aan boord goed functioneerde. Verhuurder is immers als professionele verhuurder verantwoordelijk voor de veiligheid van zijn huurders aan boord.
Slotsom
Op een verhuurder van een pleziervaartuig rust een plicht om ervoor te zorgen dat de boot in een goede staat van onderhoud verkeert, waarbij huurders erop mogen vertrouwen dat zij een boot meekrijgen zonder (grove) technische mankementen. Dit is ook het geval indien de boot feitelijk eigendom is van een derde, in dit geval een particulier investeerder. Verhuurder heeft hoe dan ook een zorgplicht ten opzichte van de huurder.
Als professioneel verhuurder geldt dat van hem nog meer mag worden verwacht dan van de particuliere verhuurder, zowel in strafrechtelijk als in civielrechtelijk opzicht. Van de professioneel verhuurder wordt immers meer kennis verwacht en een huurder zal ook sneller op de kennis van een professioneel verhuurder vertrouwen. Daarom dient hij meer zorg te betrachten.
Indien de verhuurder nalatig is en daarmee zijn zorgplicht schendt, kan hij al snel in civielrechtelijk opzicht aansprakelijk zijn, omdat hij dan tekortschiet in de nakoming van zijn verplichtingen ten opzichte van de huurder, maar zelfs in strafrechtelijk opzicht indien sprake is van ernstige gevolgen zoals bij overlijden. Maar men kan ook denken aan gevolgen als letsel bij de huurders of derden.
Deze blog is geschreven door mr. M. (Marcel) Smit op 11 oktober 2023. Mr. M. Smit is advocaat op het gebied van civiel recht en heeft veel kennis en ervaring in zaken op gebied van watersport. Meer informatie kunt u lezen op www.smitadvocatuur.nl.
[1] https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNNE:2023:3726