De meest voorkomende geschillen in de watersport praktijk die bij mij binnenkomen gaan over de aankoop van een tweedehands boot. Meestal omdat de koper de boot onvoldoende heeft onderzocht of omdat de verkoper informatie heeft achtergehouden. Maar het komt ook vaak voor de zowel verkoper als koper ergens niet van op de hoogte waren. In dat geval is het nog maar de vraag voor wiens rekening dit komt.
Een gouden regel is en blijft; doe als koper goed onderzoek en laat de boot het liefst keuren door een jachtexpert. Koop niet impulsief (wat wel vaak gebeurt). Met een tweedehands boot, is meestal wel iets aan de hand, ook al is deze altijd goed onderhouden. Ik behandel hieronder een aantal onderwerpen die in juridisch opzicht bij aankoop of verkoop van uw boot van groot belang zijn.
Vanuit het perspectief van de koper
Sluit een koopovereenkomst
Maak altijd een schriftelijke koopovereenkomst op die wordt ondertekend door zowel de koper als de verkoper. De belangrijkste reden hiervan is dat dit duidelijkheid geeft over de gemaakte afspraken en de staat van de boot. De gegevens van partijen en van de boot worden hierin vermeld en opgenomen kan worden wat er mankeert aan de boot. Over dit laatste ontstaan immers vaak de discussies. Als dit op voorhand zwart op wit staat, dan scheelt dat een hoop discussie (en bewijsproblemen) achteraf.
Verder kan in de koopovereenkomst worden opgenomen dat de koper het recht heeft om een aankoopkeuring te laten uitvoeren, ook wel genoemd een expertise. Een goede constructie is dat wordt afgesproken dat de koper eerst een aanbetaling doet, waarbij er vervolgens een aankoopkeuring kan worden uitgevoerd door een (erkend) jachtexpert. Gebruikelijk is dat de wezenlijke gebreken die bij de keuring naar voren komen op kosten van de verkoper moeten worden hersteld of dat de prijs wordt verminderd met de herstelkosten. Indien de herstelkosten van de wezenlijke gebreken hoger zijn dan 10% van de koopsom, dan kan de overeenkomst door beide partijen worden ontbonden.
Veel standaard koopovereenkomsten – zoals die van de HISWA – kennen deze regeling. Maar niet alle makelaars nemen dit standaard op, dus wees hier scherp op. Als je een aankoopkeuring verricht, maar er is geen ontbindingsmogelijkheid, dan kan er ook weer een probleem ontstaan.
Doe goed onderzoek
Vertrouw niet op de blauwe ogen van de verkoper en doe goed onderzoek, bij voorkeur via een aankoopkeuring. Bij boten die niet al te hoog in prijs zijn, laten veel mensen een aankoopkeuring achterwege. In dat geval is het van groot belang om zelf goed onderzoek te verrichten en om altijd minimaal één proefvaart te doen. Indien u geen of beperkte kennis van zaken heeft, neem dan een kennis mee die wel veel van de techniek en constructie af weet.
En wat vooral erg belangrijk is: stel vragen aan de eigenaar. De reden hiervan, is dat de eigenaar op vragen de juiste antwoorden moet geven én dat u in principe uit mag gaan van de juistheid van zijn antwoorden. Mocht achteraf blijken dat de eigenaar niet de waarheid heeft verteld – ook al was dat onbewust – dan staat u als koper juridisch een stuk sterker. De boot voldoet dan immers niet aan de redelijke verwachtingen die u ervan mocht hebben én u kunt een beroep op dwaling doen, omdat u het schip (wellicht) niet voor die prijs had gekocht, indien u wel op de hoogte was van de juiste feiten. Vraag dus naar de onderhoudsgeschiedenis van de boot en de motor, vraag of hij weet of het schip osmose heeft of heeft gehad (bij polyester jachten), vraag naar roest, naar zwakke plekken in de constructie, de status en werking van de elektra, vraag wat er minder goed is aan het schip en of de eigenaar verwacht of er bijzonder onderhoud aankomt op korte termijn, etcetera. En als u deze vragen stelt is het goed als er op dat moment nog iemand namens u aanwezig is. Mocht het aankomen op het leveren van bewijs ten aanzien van wat er wel of niet is gezegd, dan weegt de verklaring van twee getuigen immers zwaarder dan één (partijgetuige).
Verborgen gebreken
Komen er toch nog gebreken aan het licht nadat u de boot heeft gekocht, dan hangt het van een aantal zaken af of de verkoper daarvoor nog aansprakelijk te houden is. Ten eerste moet het gaan om gebreken die ten tijde van de verkoop al bestonden. Voor iets wat na de verkoop is ontstaan, is de verkoper in beginsel niet aansprakelijk. Die bewijslast ligt bij de koper (dat is anders indien u een schip koopt van een bedrijf; in dat geval ligt de bewijslast de eerste zes maanden altijd bij het bedrijf, ook als u geen garantie heeft afgesproken). Verder moet het gaan om een serieus gebrek. Bijvoorbeeld een gebrek aan de motor of – bij een zeilboot – een gebrek aan de verstaging of de mast. Een probleem met een lekkende bakskist, kunt u waarschijnlijk niet verhalen op de verkoper.
Maar hierbij speelt wel weer mee of de boot voldoet aan de redelijke verwachtingen die u hiervan mocht hebben. Bijvoorbeeld: als de eigenaar vertelt dat het schip altijd perfect is onderhouden en sprake is van een ‘zo goed als nieuw’ staat, dan mag u als koper hogere verwachtingen hebben. De prijs is hier dan ook naar. Als er dan sprake is van een lekkende bakskist, dan kunt u dit in principe weer wel verhalen op de verkoper. Hierbij speelt dus een grote rol wat de verkoper heeft medegedeeld en hoe het schip is geadverteerd en aangeprezen. Maak ook als koper altijd een screenshot / kopie van de advertentie. Dat kan als belangrijk bewijs dienen.
Ingebrekestelling
Als er sprake is van gebreken op grond waarvan u de verkoper kunt aanspreken, wees u er dan van bewust dat u de verkoper eerst de kans moet geven om de overeenkomst alsnog goed na te komen, dus om de gebreken te herstellen. Dit doet u via een schriftelijke ingebrekestelling. Pas als de verkoper niet kan of wil nakomen, dan is er een mogelijkheid om schade te vorderen of in sommige gevallen zelfs om de koop te ontbinden. Laat dus niet alvast reparaties uitvoeren, want dan kunt u die kosten niet meer verhalen. Het is erg belangrijk dat hierbij het juiste stappenplan wordt gevolgd. Aan een ingebrekestelling worden een aantal belangrijke eisen gesteld en het is raadzaam om hierover eerst juridisch advies in te winnen.
De btw-verklaring
Voor ieder pleziervaartuig wat is gebouwd na 1985 moet kunnen worden aangetoond dat de btw is betaald. Voor oudere schepen geldt er een vrijstelling. Zowel met een btw-verklaring als met een originele aankoopfactuur kan worden aangetoond dat de btw in het verleden is betaald. De douane controleert hierop en u kunt daar dus mee in aanraking komen zodra u Nederland verlaat. Als u binnen Nederland blijft varen, dan is de kans dat u problemen ondervindt zonder btw-verklaring erg klein. Maar mocht u toch een keer over de rivieren naar België varen, of naar de Duitse wadden of oversteken naar Engeland, dan is de kans groot dat u hiermee in aanraking komt.
En ook al verwacht u zelf niet naar het buitenland te gaan, als u de boot in de toekomst wilt doorverkopen zonder bewijs dat de btw is betaald, dan kan dat een nadelig effect hebben op de marktwaarde. U kunt het schip immers niet verkoper aan een koper in het buitenland, of aan een Nederlandse koper die wel in het buitenland wil varen. Zorg er dus voor dat dit bewijs bij de boot wordt meegeleverd, of pas de koopsom van de boot hierop aan.
Vanuit het perspectief van de verkoper
Voor de verkoper geldt; wees eerlijk en sluit een goede koopovereenkomst. Als verkoper heeft u een mededelingsplicht. Dat betekent dat u verplicht bent om alle gebreken aan de boot te melden aan de potentiële koper. Doet u dat niet, dan bent u aansprakelijk voor een gebrek waarvan u wist dat dit bestond. Er kan dan ook sprake zijn van dwaling, op grond waarvan de koopovereenkomst door de koper kan worden vernietigd.
Daarnaast is het belangrijk om eerlijk te zijn over de staat van de boot en van het onderhoud. Als u de koper vertelt dat de boot in perfecte staat verkeert, dan mag de koper hier ook vanuit gaan. Als zich dan al vlak na de verkoop een probleem voordoet, dan bent u al snel aansprakelijk. Immers mocht de koper uitgaan van een boot in perfecte staat. En daar past niet bij dat zich al snel problemen voordoen. In een koopovereenkomst kunt u opnemen welke gebreken u kent. Dat geeft ook voor u zekerheid. De koper kan u voor die gebreken dan niet aansprakelijk houden. In een koopovereenkomst kunt u ook laten opnemen dat de koper in de gelegenheid is gesteld om een aankoopkeuring te laten verrichten. Als de koper daar vervolgens vanaf ziet, is dat op zijn risico. Dat kan meespelen bij de vraag of de koper voldoende onderzoek heeft gedaan. Wat u als verkoper niet wist kunt u immers ook niet melden en als de koper onvoldoende onderzoek doet, dan is dat meestal op zijn risico.